Әлеуметтік маңызды азық-түлік тауарларының тізімін 19-дан 33 атауға дейін ұлғайту және оның ШОБ-қа теріс әсері туралы
«Ақ жол» фракциясының
депутаттық сауалы
Сауда және интеграция министрі
А.А. Шаққалиевке
Автор - Мәжіліс депутаты Олжас Нұралдинов
«Ақ жол» демпартиясына шағын бөлшек сауда кәсібінің өкілдері – үй жанындағы дүкендердің иелері жүгінуде.
Кәсіпкерлердің айтуынша, әлеуметтік маңызы бар азық-түлік өнімдерінің тізімін 19-дан 33 атауға дейін жоспарланған кеңейтілуі бағаны реттеудің қолданыстағы механизмінің сақталған жағдайында үй жанындағы дүкендердің өз жұмысын тоқтатып, банкроттыққа ұшырау және сауда нысандарының жабылу қаупін тудырады.
Үй жанындағы дүкендердің экономикалық моделі әкімшілік реттеуге принципті түрде осал келеді. Салалық деректерге сәйкес, мұндай дүкендердің орташа пайда маржасы 2–8% құрайды, бұл жалдау ақысы, жалақы, логистика және коммуналдық қызметтер сияқты базалық шығындарды жабуға ғана мүмкіндік береді.
Оған қоса, әлеуметтік маңызы бар азық-түлік өнімдерінің ұсынылған кеңейтілген тізіміндегі 14 тауар ерекше сақтау шарттары мен минималды сақтау мерзімі бар тез бұзылатын өнімдер болып табылады, оның ішінде көкөністер мен жемістер бар, бұл сөзсіз есептен шығару мен қосымша шығындардың артуына әкеледі.
Үй жанындағы дүкендердің айтарлықтай бөлігі жалға алынған орындарда жұмыс істейді, ал коммуналдық төлемдер соңғы жылдары 40-50%-ға өсті. Барлық міндетті шығындарды ескере отырып, ең жоғары сауда үстемеақысы 10-15% және айналымнан төленетін салықты (4%-ға дейін) қоса есептесе, нақты маржасы теріс болып шығады, яғни, олар шығынға батып жұмыс істеуде. Нәтижесінде, үй жанындағы дүкендер тұрақты бизнес ретінде емес, отбасын жұмыспен қамту үшін мәжбүрлі түрде жұмыс істеп, көбінесе тек минималды күнкөріс көзін қамтамасыз етеді.
Әрине, біз қазіргі жағдайда халық үшін азық-түлік өнімдерінің қолжетімділігін қамтамасыз ету және бағаның өсуін тежеу қажеттілігін түсінеміз. Дегенмен, бұл жағдайда мемлекеттік саясат азаматтарды қолдаумен қатар, бағаны төмен ұстап тұруға жауапты шағын және микробизнесті де қолдайтындай етіп құрылуы керек.
Негізінен ірі бөлшек сауда желілеріне бағытталған ӘКК мен өндірушілердің қазіргі жұмыс моделі бойынша, үй жанындағы дүкендер арзан сатып алу және тікелей жеткізу жүйесінен іс жүзінде алынып тасталған. Дегенмен, олар әлі де сол әкімшілік баға шектеулеріне бағынады, бұл оларды жүзеге асыруды экономикалық тұрғыдан мүмкін емес етеді.
Әлеуметтік әсерді де ескеру қажет. Үй жанындағы дүкендер әдетте отбасылық кәсіп болып табылады. Мұндай әрбір дүкен орта есеппен үш-бес адамды жұмыспен қамтиды. Үй жанындағы дүкендердің жаппай жабылуы мыңдаған жұмыс орындарының жоғалуына, азық-түлік тауарлары қол жетімділігінің төмендеуіне және әлеуметтік шиеленістің артуына әкеледі.
Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, азық-түлік қауіпсіздігі және халықты әлеуметтік қолдау шағын бөлшек сауда кәсіпкерлігіне әкімшілік бағаны реттеуді артып қою арқылы емес, адресті құралдар, тұрақтандырылған сатып алулар және өндірушілер мен логистиканы қолдау арқылы шешіледі.
Президенттің шағын және орта бизнестің жұмыспен қамтуды және аймақтардың тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуын қамтамасыз ету факторы ретіндегі маңыздылығын, сондай-ақ әкімшілік кедергілер мен әкімшілік ауыртпалықты азайту қажеттілігін бірнеше рет атап өткен ұстанымын ескере отырып, «Ақ жол» демократиялық партиясы мыналарды сұрайды:
1. Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарлардың кеңейтілген тізбесі (33 атау) тек ірі бөлшек сауда субъектілеріне ғана қолданылатынын белгілеу.
2. Үй жанындағы дүкендер үшін сауда үстемеақыларын (19 атау) әкімшілік реттеуді бұрынғы режимде қалдыру.
3. Егер реттеу сақталса, үй жанындағы дүкендерге әлеуметтік маңызды тауарларды ӘКК арқылы қолжетімді бағамен сатып алуға, соның ішінде орталықтандырылған жеткізуге және отандық өндірушілермен делдалсыз тікелей жұмыс істеуге қол жеткізуді қамтамасыз ету.
Құрметпен,
«Ақ жол» фракциясының депутаттары
О. Нуралдинов,
А. Перуашев,
Д. Еспаева,
К. Иса,
Е. Барлыбаев,
С. Ерубаев.