⚡️ЎЗБЕКИСТОННИНГ ЭНЕРГЕТИКА ХАВФСИЗЛИГИ ОЖИЗ ҲОЛАТДАМИ?
Сурхондарё вилояти Бойсун туманида 2024 йил сентябрь ойидаги Энергетика вазирлиги маълумотига кўра, 604-сонли қудуқда муаммоли йўқотишлар (метан эмиссияси) кузатилган.
М-25 конида ёниб кетаётган газ – миллий ресурснинг йирик иқтисодий йўқотилиши. Тахминий ёниб кетаётган газ миқдори кунига ≈0,5 млн м³. Ҳар ойда тахминан 15 млрд сўмлик газ бекор ёниб кетмоқда. Бу ўртача 20 000 оиланинг ойлик таъминотига тенг. Мазкур ҳолат қанча узоқ давом этса, мамлакатнинг иқтисодий, экология ва энергия балансига шунча катта салбий таъсир кўрсатади
.
Энергетика вазирлиги эса “қойилмақом иш” қилгандек, конда газ оқими назорат остида ёқиб юборилаётганлигини ва бу хавфли компонентлар (масалан, H₂S) тарқалмаслиги учун қўлланилаётганлиги тўғрисида баёнот берди.
Бутун дунё ер остида конларни излаётган бир пайтда бизда тайёр отилиб чиқаётган бойлик ёқиб юборилмоқда.
Гўёки энергияни тежаш ва маиший чиқиндилардан арзимаган газ олиш технологияларини бонг уриб тарғибот этаётган давлат табиий газни аҳолига йўналтириш тўғрисида ҳам бош қотирса мақсадли бўларди.
Шу каби муаммолардан яна бири — мамлакатда қуёш панеллари ишлаб чиқариш учун барча ресурслар етарли бўла туриб, бу хом ашёларни четга экспорт қилмоқда.
Хусусан, қуёш панеллари учун энг зарур ва нодир модда бўлган кремнийни Ўзбекистон томонидан хомашё сифатида экспорт қилиш қиймати керакли компонентлари билан тоннасига ўртача 90 млн сўмни ташкил этмоқда. Худди шу миқдордаги қуёш панелини эса ўртача 260 млн сўмдан импорт қилинмоқда.
Бир тонна кремнийни хом ашё сифатида сотганда олган пулга нисбатан, ўша кремнийдан тайёрланган панелни импорт қилганда 2–3 баробар кўпроқ ҳаражат қиляпмиз.
Ҳозирда Ўзбекистонда оммага очиқ маълумотлар бўйича кремний захиралари (Самарқанддаги Жерой кони: ≈26 млн тонна, Жиззах / Uz-Shindong лойиҳаси: ≈2,2 млн тонна SiO₂, кварц ва кварцит шаклида) ≈28–30 миллион тонна. Агар геологик тадқиқотлар. мамлакат умумий ҳудудининг 40–45% қисмида ўтказилганлигини инобатга олсак, бу рақамлар янада ортиши мумкин.
Бу захира орқали 27 500 км² ҳудудни, яъни мамлакат майдонининг 6,5–7% қисмини панел билан қоплаш имконияти бўла туриб, ўз имкониятларимиздан фойдалана олмаяпмиз.
Шунингдек, ҳозирда ёқилғи ресурсларининг танқислиги ошиб, рақобат ва халқаро келишмовчиликларнинг асосий сабаби бўлиб турган бир вақтда ресурсларнинг 40–45% қисми хорижий мамлакатлар компанияларига сотиш ҳиссасига тўғри келмоқда.
Сотилаётган ураннинг қарийб 55% улуши французлар, нефть ва газнинг 65% эса Россия, АҚШ ҳамда Хитой улушига тўғри келади. Халқаро шартномаларимизга кўра, уларнинг бу “холис” хизматдаги улуши эса қазиб олинган маҳсулотларнинг 10–20% га эгалик қилишни назарда тутади. Яъни мамлакатнинг ўз ёқилғиси ета туриб, ресурсларнинг бир қисмини қайта сотиб олаётганлиги аламли.
Ўзбекистонда мавжуд ресурслар — табиий газ 45 йилда, нефть 50 йилда, уран 30 йилда ва кўмир 80 йилда эса тугаши мумкинлигини инобатга олсак, вазиятни яхши деб бўлмайди.
Сўнгги 5 йилда Россия компаниялари Ўзбекистоннинг энергия секторида аҳамиятли (ўртача катта) улушга эга бўлди. Газ қазиб олиш ва импортда (тахминий) 20-35% оралиғидаги таъсирни кўрсатиш мумкин. LUKOIL ва Gazprom мустаҳкам позицияда; Rosatom билан атом лойиҳаси Россиянинг таъсири янада мустаҳкамланишига олиб келмоқда. Бу мустаҳкамлик мамлакат учун бирор ижобийлик олиб келмайди. Аксинча, мамлакат энергетик хавфсизлигини чиппакка чиқаради.
Ўзбекистонда энергия ресурсларидан самарасиз фойдаланиш, хомашёни қайта ишлаш ўрнига арзон нархда экспорт қилиш, ташқи куч хавфи энергия хавфсизлигини заифлаштирмоқда. Мавжуд захиралар қисқараётгани, йўқотишлар ва инвесторлар улушининг катталиги мамлакатни стратегик хатарлар гирдобига тортмоқда. Муаммоларни ҳал этиш, мавжуд аниқ хавфларни бартараф этиш учун миллий ресурслар устидан назоратни кучайтириш ва уларни асраш зарур.
👉 ХАБАР БЕРМОҚЧИ БЎЛСАНГИЗ ЁКИ МУРОЖААТ ЙЎЛЛАМОҚЧИ БЎЛСАНГИЗ
💬Telegram |📱Facebook |
🐦Twitter |📱Instagram |📺YouTube
Изображение
Изображение
Изображение