ЎЗБЕКИСТОНДА “СОЯ ИҚТИСОДИЁТИ” НИМАНИ ЯШИРЯПТИ?
Элтузга мурожаат қилган йирик озиқ-овқат тарқатувчи корхона ходими Ўзбекистонда “соя бизнес” ҳақида гапирилганда кўз олдида фақат кичик тадбиркорлар тасвирланиши нотўғри эканини айтади. Унинг маълум қилишича, бугунги кунда энг катта яширин айланмалар айнан йирик ширкатлар қўлида, уларнинг фаолияти эса солиқ ва молиявий назоратдан деярли холи.
Мурожаатчи икки ой давомида гувоҳ бўлган ҳолатни шундай тасвирлайди: корхонанинг айланмаси ҳар ой 3 миллиард сўмдан ошади, аммо бу пул деярли банкка киритилмайди. Барча тушумлар нақд ёки доллар кўринишида марказий офисда жамланади, ҳатто бир ойлаб омборда сақланади. Ходимлар расмийлаштирилмаган, маошлар нақд берилади. Бироқ шунча катта айлана “сояда” юрса ҳам, ҳеч қандай текширув органи бу компаниянинг эшигини қоқмайди.
Мурожаатчи шундай савол қўяди: “Оддий фуқаро бир камчилик қилса, барча идоралар уйига қадар кириб боради. Миллиардлаб нақд пул айлантирадиганлардан ким ҳисоб сўрайди? Давлат ва солиқ қўмитаси нимага фақат кичик тадбиркорни кўради?”
Бу мурожаат Ўзбекистондаги “соя иқтисодиёти”нинг энг хатарли жиҳатини очиб беради. Масала нафақат солиқдан қочиш ёки қонун бузишда, балки бутун бир бозор тизимининг ичида яширин пул айланмасининг нормал ҳол сифатида қабул қилинаётганида.
Банк тизимига ишонч паст, назорат механизмлари заиф, давлат органлари эса асосан кичик “айбдорлар” билан шуғулланади. Натижада катта компаниялар расмий ҳисоботда бир рақамни кўрсатиб, амалда бутунлай бошқа иқтисодий ҳаёт юритади.
Бундай тузумнинг зарари фақат бюджетга тушадиган солиқнинг камайиши билан чекланмайди. Норасмий маош олувчи ходимлар пенсия ҳуқуқидан маҳрум, меҳнат хавфсизлиги таъминланмаган, ҳар бири “истаган вақт ишдан ҳайдалиш” хавфи остида. Нақд пулларнинг дастлабки бозорда айланиши эса коррупциянинг қўзғатувчисига айланади.
Бу ерда энг муҳим савол яна очиқ қолади: Оддий одамни қаттиқ текширган система нега миллиардларни уч ўтганча айлантирадиган компанияларни кўрмагандай қилиб яшайди?
Ўзбекистон расмийлари йиллар давомида соя иқтисодиётига қарши курашаётганини айтиб келишади, аммо амалда бу кураш кўпроқ қағозда қолaётгандек.
👉 ХАБАР БЕРМОҚЧИ БЎЛСАНГИЗ ЁКИ МУРОЖААТ ЙЎЛЛАМОҚЧИ БЎЛСАНГИЗ
💬Telegram |📱Facebook |
🐦Twitter |📱Instagram |📺YouTube